Nakon izbijanja i eskalacije sukoba na Kosovu, preko 4 hiljade pripadnika romske populacije potražilo je spas u Crnoj Gori i smjestilo se na periferiji Podgorice – Vrela Ribnička. Brzom akcijom gradskih i državnih institucija, UNHCR-a, Crvenog krsta Crne Gore i drugih humanitarnih organizacija, podignuto je šatorsko naselje za hitno zbrinjavanje ovih lica.

Nakon toga, vrlo brzo je i italijanska humanitarna organizacija INTERSOS, u saradnji sa lokalnim i državnim partnerima, UNHCR-om i drugim humanitarnim organizacijama, sagradila Kamp “Konik 1” sa barakama za smještaj i neophodnom infrastrukturom, kao što su sanitarni blokovi, prostorije za zajedničke obrazovne i društvene aktivnosti, magacin, staze za kretanje između baraka itd. Po istom modelu, u neposrednoj blizini i humanitarna organizacija WORLD VISION sagradila je Kamp ,,Konik 2”. Tokom 2003. godine, obje organizacije su se povukle sa ovog  područja, kada menadžment kampova preuzima Crveni krst Crne Gore.

Menadžment Kampa Konik je veoma kompleksan projekat, čija realizacija iziskuje kontinuirano praćenje potreba i problema sa kojima se svakodnevno suočava ova populacija. Da bi bili u što intenzivnijoj komunikaciji, odmah je formirana kancelarija Crvenog krsta Crne Gore u Kampu sa komplentnim menadžment timom. Ovo je znatno unaprijedilo saradnju i povjerenje ove populacije, ublažilo predrasude i  znatno poboljšalo brzinu i kvalitet rješavanja problema od vitalnog značaja za svakodnevni život ovih raseljenih lica.

Crveni krst Crne Gore se na osnovu svog osnovnog mandata bavi, primarno, humanitarnom radom, ali i specifičnim poslovima od interesa za ovu populaciju, kao izvršni partner UNHCR-a. 

Naravno, sveukupna aktivnost usaglašena je sa dokumentima Ministarstva rada i socijalnog staranja (Strategijom za trajno rješavanje pitanja raseljenih i interno raseljenih lica u Crnoj Gori sa posebnim osvrtom na kamp Konik) i  Ministarstva za ljudska i manjinska prava (Strategijom za socijalnu inkluziju Roma i Egipćana u Crnoj Gori). Osnovni cilj ukupne djelatnosti je stvaranje uslova koji će dovesti do zatvaranje kampova kroz kvalitetan i održiv dobrovoljni povratak u zemlju porijekla ili potpunu integraciju ove populacije u crnogorsko društvo.

Kampovi su projektovani i izgrađeni za kratkotrajno zbrinjavanje ovih lica do pronalaska trajnih i kvalitetnih rješenja. Međutim, razni događaji u zemlji i okruženju usporili su realizaciju konačnih rješenja.  Zbog materijala od kojih su sagrađene barake, dograđivanja raznih pomoćnih objekata, sakupljanja sekundarnih  sirovina, upotrebe otvorenog plamena i drugih razloga koji su bili dio njihovih navika, ali i uslova, postojali su razni rizici života u Kampu. Između ostalog, desilo se nekoliko požara u kojima je izgorjelo više baraka. Međutim, veliki požar koji se dogodio 2012.  godine uništio je dvije trećine Kampa ili 28 baraka u kojima je bilo smješteno oko 800 raseljenih lica. Izgorjelo je i više objekata u kojima su se odvijale obrazovne i društvene aktivnosti. Velika je sreća da i pored ogromnih materijalne štete niko nije povrijeđen. 

Brzom i sinhronizovanom akcijom Crvenog krsta Crne Gore i drugih humanitarnih organizacija, kao i lokalnih i državnih službi i institucija, podignuto je šatorsko naselje sa neophodnom opremom za svako domaćinstvo. Nakon ove akcije hitnog zbrinjavanja, ubrzo su šatori  zamijenjeni kontejnerima za stanovanje sa neophodnom infrastrukturom, kao što je elektro, kanalizaciona, vodovodna i putna mreža, sanitarni blokovi, prostorije za društvene i obrazovne aktivnosti, kancelarije, magacini i slične potrebe. 

Crveni krst Crne Gore je izvršni partner UNHCR-a (Visoki komesarijat Ujedinjenih nacija za izbjeglice) na poslovima menadžmenta Kampa Konik I, u kojem je trenutno smještena RE (Romi, Egipćani) zajednica raseljena sa Kosova, sa ukupno 368 porodica ili 1,911 stanovnika (podaci se kontinuirano ažuriraju). 

 Menadžment tim Crvenog krsta Crne Gore, pored psiho-socijalne podrške, kao izvršni partner UNHCR-a, radi i na specifičnim poslovima :

– Vodi i svakodnevno ažurira bazu podataka raseljenih RE koji žive u kampovima Konik 1, Konik 2, ,,Njemačkoj kući’’ i Privatnom smještaju. Baza, osim ličnih podataka, sadrži i informacije o njihovoj zdravstvenoj i socijalnoj situaciji, posjedu ličnih dokumenata, obrazovanju, stručnim kvalifikacijama, prihodima i slične informacije;

– Pruža neophodne informacije ovoj populaciji o dostupnim pravima iz socijalne, zdravstvene i pravne zaštite, prati opštu situaciju u porodicama i izvještava o onim problemima koji zahtijevaju angažovanje, socijalnih, zdravstvenih i pravnih institucija;

– Učestvuje u razvoju Strategije za implementaciju trajnih rješenja za ova raseljena lica, koja sadrži dobrovoljan povratak ili njihovu punu integraciju u crnogorsko društvo i zatvaranje kampova; 

– Sa UNHCR-om i Upravom za zbrinjavanje izbjeglica, ali i drugim resornim institucijama nadgleda regularnost smještaja u kontejnerima za stanovanje, “Njemačkoj kući” i učestvuje u radu Komisije za dodjelu stanova;

– Pruža podršku raznim donatorskim agencijama, lokalnim i Vladinim institucijama i agencijama u implementaciji raznih programa za stanovnike, a koji se odnose na  obrazovanje, zdravlje i razvijanje zdravih stilova života, dobrovoljni povratk u zemlju porijekla, pravnu i humanitarnu pomoć i sl;

– U cilju jačanja saradnje sa partnerima, Crveni krst Crne Gore inicira redovne koordinacione sastanke koji se odnose na implementaciju različitih aktivnosti i zalaže se za jasno definisane uloge i odgovornosti među različitim agencijama  i  institucijama koje sprovode aktivnosti u Kampu;

– Nadgleda funkcionalnost i pokreće sve aktivnosti vezane za održavanje i opravke infrastrukture kampova, održavanje higijene u kontejnerima, ali i Kampa u cjelini;

– U radionicama ,,Porodičnog centra”, koje se organizuje tri puta nedeljno i u kojima se prosječno okuplja oko 50 RE žena, razgovara se o suzbijanju ranih i prisilnih brakova, nasilja u porodici, planiranju porodice, obrazovanju, očuvanju zdravlja i sličnim temama, kako bi se promovisale promjene njihovih tradicionalnih praksi i pružila jača zaštitu RE žena i djece;

– Informiše medije i javnost uopšte o životnim uslovima RE populacije, korištenju prava ali i preprekama u njihovom ostvarivanju i afirmiše sve pozitivne primjere i aktivnosti koji unapeđuju njihovu socijalizaciju i integraciju kao i uopšte život u Kampu;

– Kontinuirano prati i pomaže socijalno najugroženije porodice i donira bebi pakete za svako novorođeno dijete; 

– Razvija i unapređuje saradnju sa susjednim zajednicama sa područja Konika;

– Pruža logističku podršku na skladištenju i distribuciji roba za potrebe UNHCR-a;

– Sprovodi aktivnosti koje su usmjerene ka postepenom osnaživanje stanovnika Kampa ali i drugih raseljenih lica smještenim na području Vrela ribničkih radi smanjenja zavisnosti od pomoći Crvenog krsta u rješavanju svakodnevnih problema.

Crveni krst Crne gore u kampovima Konik poseban značaj daje obrazovnim aktivnostima:

– “Otvorene dječije igraonice”, tj.obrazovno-vaspitne aktivnosti sa djecom predškolskog uzrasta, u cilju pripreme djece za polazak u redovan obrazovni sistem. U sklopu igraonica, za djecu se realizuju muzičke radionice u cilju razvoja socijalizacije, prevazilaženja socijalnih barijera, razvoja muzičkih afiniteta djeteta. U toku boravka, u igraonicama djeca imaju obezbijeđen obrok.

– Organizovanje roditeljskih sastanaka kako bi se roditelji djece informisali o napretku ili poteškoćama djece, kao i problemima i procedurama upisa u redovan obrazovni sistem. Kroz ove aktivnosti, pružena je podrška djeci RE populacije da se upišu u 1. razred osnovne škole, kroz redovno informisanje o procedurama upisa. Za djecu koja već pohađaju gradske škole, u saradnji sa Ministarstvom prosvjete, pruža se pomoć u vidu obezbjeđivanja redovnog prevoza do škola i nazad.

– Za sve učenike RE populacije koji pohađaju nastavu u gradskim školama distribuira se školski pribor i higijena na početku svake školske godine.

– Za adolecente, uzrasta od 15 godina i iznad, koji nikada nijesu imali priliku da pohađaju osnovnu školu ili su odustali od školovanja, u kampu se realizuju časovi vanrednog opismenjavanja. Istovremeno, za adolescente RE populacije uzrasta između 10 i 19 godina realizuju se radionice Kluba mladih, koje se odvijaju u Američkom uglu u prostorijama KIC-a “Budo Tomović”, gdje omladina ima priliku da kroz društvene aktivnosti dobija informacije o reproduktivnom zdravlju, trgovini ljudima, pravima manjina, ljudskim pravima, osnovnim obrazovnim temama i sl. Mladi se okupljaju jednom sedmično, a omogućena im je  i obuka  za rad na računarima, časovi njemačkog jezika i plesa.

Krajem 2015. godine završena je izgradnja pet stambenih zgrada kroz realizaciju IPA projekta sa 48 stanova u kojima su useljeni, najvećim dijelom, stanovnici Kampa “Konik 2” i nekoliko najugroženijih porodica iz Kampa “Konik 1”. Stanovi su savremeno projektovani i kvalitetno građeni i različite su  veličine, od garsonjere do većeg dvosobnog, srazmjerno broju članova porodica.

U toku je izgradnja i novih 120 stanova kroz realizaciju Regionalnog stambenog projekta i namjenjeni su stanovnicima Kampa “Konik 1”. Završetak izgradnje ovih zgrada i useljenje planirano je sredinom 2017.godine. 

Dodjelom stanova i planiranim povratkom zaineterosovanih porodica u zemlju porijekla uz druge preduslove koji se kontinurano odvijaju stvaraju se kvalitetni i održivi uslovi za trajno zatvaranje kampova i punu integraciju, a samim tim i drugu mnogo ljepšu budućnost ovih porodica.