Ove godine obilježava se 75. godišnjica Ženevskih konvencija iz 1949. što je i prilika da se još jednom podsjetimo njihove uloge i značaja u zaštiti ljudskog dostojanstva tokom oružanih sukoba, ali i neophodnosti postojanja granica ratovanja. I 75 godina kasnije principi, koja svoju pravnu snagu crpe iz konvencijskog teksta, više nego ikad su aktuelni, a njihovo poštovanje od stuštinskog značaja.
Iako su one iz 1949. najpoznatije, Ženevske konvencije se zapravo odnose na četiri međunarodna sporazuma potpisana u Ženevi 1864, 1906, 1929. i 1949. godine. Ovim su kodifikovani principi prema kojima su zemlje potpisnice obavezne da se ponašaju prema neprijateljskim vojnicima i civilima za vrijeme oružanih sukoba, a čiji korjeni sežu daleko u prošlost, te su se dodatno utemenlili u praksi kroz običajno pravo.
Ženevske konvencije iz 1949. štite različite kategorije lica koja ne učestvuju ili više ne učestvuju/nijesu aktivno uključeni u oružanim sukobima:
I Ženevska konvencija o poboljšanju položaja ranjenika i bolesnika u oružanim snagama u ratu
II Ženevska konvencija o poboljšanju položaja ranjenika, bolesnika i brodolomnika oružanih snaga na moru
III Ženevska konvencija o postupanju sa ratnim zarobljenicima
IV Ženevska konvencija o zaštiti građanskih lica za vrijeme rata
Zajednički član 3 se odnosi na nemeđunarodne oružane sukobe i predstavlja minimalni standard od kojeg zaraćene strane nikada ne smiju da odstupe, a pravila koja sadrži smatraju se običajnim pravom.
Dopunski protokoli uz Ženevske konvencije iz 1949. usvojeni su 1977. Svrha njihovog donošenja je bila uslovljena potrebom za većim stepenom zaštite žrtava međunarodnih i nemeđunarodnih oružanih sukoba, te ograničavanjem metoda ratovanja.
Svakodnevno posmatrajući užasavajuće prizore koji putem medija svjedoče o užasima širom svijeta postavlja se pitanje da li je međunarodno humanitarno pravo efikasno, tj. da li uopšte štiti. Moderne tehnologije ratovanja nijesu ublažile ljudsku patnju već samo na drugačiji način nastavljaju da razaraju živote i donose nova stradanja. Međutim, ono što jeste činjenica je da međunarodno humanitarno pravo spriječava i ublažava neke od mogućih posljedica oružanih sukoba, što ne umanjuje apsolutnu potrebu za dodatnim naporima koji će povećati stepen primjene i poštovanja osnovnih principa kojima se moraju voditi strane u sukobima.
Šta je međunarodno humanitarno pravo (MHP)?
Međunarodno humanitarno pravo reguliše odnose između država, međunarodnih organizacija i drugih subjekata međunarodnog prava. To je grana međunarodnog javnog prava koja se sastoji od pravila koja, u vrijeme oružanog sukoba, nastoje, iz humanitarnih razloga, da zaštite lica koja ne učestvuju ili više ne učestvuju direktno u neprijateljstvima i da ograniče sredstva i metode ratovanja.
Drugim riječima, MHP se sastoji od međunarodnih ugovora ili običajnih pravila (tj. pravila koja proizilaze iz državne prakse i koja se slijede iz osjećaja obaveze) koja su naročito namijenjena rješavanju humanitarnih pitanja koja proizilaze direktno iz oružanog sukoba, bilo međunarodnog ili nemeđunarodnog karaktera.
Šta je "ženevsko pravo"?
Ženevsko pravo predstavlja skup pravila koja štite učesnike oružanog sukoba, poput vojnog osoblja koje je hors de combat i civila koji ne učestvuju ili više ne učestvuju direktno u neprijateljstvima.
Saznajte više na sljedećim linkovima: